Pendolino – charakterystyka i historia pociągu dużych prędkości

Czym jest Pendolino?

Pendolino to nazwa rodziny pociągów dużych prędkości, które zostały zaprojektowane przez włoską firmę Alstom Ferroviaria (dawniej Fiat Ferroviaria). Słowo „Pendolino” pochodzi od włoskiego wyrazu „pendolare”, oznaczającego „wahadłowy”, co nawiązuje do zaawansowanego systemu wychylnego pudła zastosowanego w tych pojazdach.

Charakterystyczną cechą Pendolino jest zdolność do przechylania się na zakrętach, co pozwala na jazdę z większą prędkością niż w tradycyjnych pociągach pasażerskich. Dzięki tej technologii Pendolino może osiągać bardzo wysokie prędkości na trasach, które nie są w pełni dostosowane do kolei dużych prędkości.

Pendolino należy do klasy pociągów elektrycznych wysokiej prędkości, ale nie jest najszybszym pociągiem na świecie – jego konstrukcja została zoptymalizowana do wygodnych podróży na istniejących liniach kolejowych, gdzie standardowe szybkie pociągi miałyby trudności z pokonywaniem zakrętów.

Historia Pendolino – od Włoch po Polskę

Historia Pendolino zaczyna się w latach 70. XX wieku, gdy inżynierowie włoskiej firmy Fiat Ferroviaria zaczęli pracować nad technologią wychylnego pudła, która pozwalałaby pociągom szybciej pokonywać zakręty bez utraty komfortu dla pasażerów.

Pierwszy prototyp Pendolino, oznaczony jako ETR 401, został uruchomiony w 1976 roku i natychmiast przyciągnął uwagę europejskich operatorów kolejowych. Włosi szybko wdrożyli technologię do komercyjnej eksploatacji, a Pendolino stało się podstawą dla wielu systemów szybkiej kolei w Europie.

Przez kolejne lata różne wersje Pendolino zostały wdrożone w Włoszech, Hiszpanii, Niemczech, Czechach, Wielkiej Brytanii i Polsce. Każdy kraj dostosował pociąg do własnych wymagań, zmieniając m.in. układ siedzeń, systemy sterowania czy prędkość maksymalną.

Do Polski Pendolino trafiło w 2014 roku, kiedy PKP Intercity podpisało kontrakt na 20 składów Pendolino ETR 610, oznaczonych jako ED250. Było to największe zamówienie na szybkie pociągi w historii polskiej kolei, a jednocześnie wprowadzenie pierwszych w Polsce pociągów zdolnych do jazdy z prędkością 250 km/h.

Gdzie jeździ Pendolino?

Pendolino jest obecnie wykorzystywane w wielu krajach Europy i nie tylko. Każda wersja jest dostosowana do specyficznych warunków i infrastruktury.

Najważniejsze trasy Pendolino w Europie:

• Włochy – ETR 460, ETR 470, ETR 610 kursują na trasach Mediolan – Rzym – Neapol, Mediolan – Wenecja.
• Hiszpania – RENFE Alaris i Alvia obsługują trasy Madryt – Barcelona oraz Madryt – Bilbao.
• Czechy – České dráhy korzystają z Pendolino na trasie Praga – Ostrawa – Koszyce.
• Wielka Brytania – Class 390 Pendolino obsługuje połączenia między Londynem a Glasgow.
• Polska – ED250 Pendolino kursuje na trasie Gdynia – Warszawa – Kraków/Katowice/Wrocław.

Każda wersja Pendolino różni się maksymalną prędkością, długością składu oraz systemem elektrycznym, co umożliwia dostosowanie ich do różnych sieci kolejowych.

Czym różni się Pendolino od innych pociągów dużych prędkości?

Pendolino często porównuje się do innych szybkich pociągów, takich jak Shinkansen w Japonii, TGV we Francji czy ICE w Niemczech. Istnieją jednak kluczowe różnice, które sprawiają, że Pendolino wyróżnia się na tle konkurencji.

1. Technologia wychylnego pudła

Główną różnicą jest zastosowanie mechanizmu przechylnego pudła, który pozwala Pendolino pokonywać zakręty z większą prędkością bez utraty komfortu dla pasażerów. Tradycyjne pociągi dużych prędkości wymagają prostych, dedykowanych torów, natomiast Pendolino może jeździć szybciej na trasach o bardziej skomplikowanym układzie.

2. Prędkość maksymalna

Podczas gdy Shinkansen w Japonii osiąga nawet 320 km/h, a TGV we Francji może rozpędzić się do 574 km/h w warunkach testowych, Pendolino ma nieco niższe limity prędkości – w zależności od wersji wynoszą one od 200 km/h do 250 km/h w ruchu regularnym.

3. Przystosowanie do istniejącej infrastruktury

Podczas gdy Shinkansen i TGV wymagają specjalnych torów, Pendolino może jeździć po standardowej infrastrukturze kolejowej, co pozwala na jego wdrożenie bez konieczności budowania nowych linii.

4. Komfort podróży

Pendolino oferuje wygodne wnętrza, nowoczesne systemy klimatyzacji, dostęp do Wi-Fi oraz ciche kabiny, dzięki czemu jest chętnie wybieranym środkiem transportu na trasach krajowych i międzynarodowych.

Dlaczego Polska zdecydowała się na Pendolino?

Wybór Pendolino dla polskiej kolei nie był przypadkowy. Polska posiada zróżnicowaną infrastrukturę kolejową, na której niemożliwe było wdrożenie tradycyjnej kolei dużych prędkości, takiej jak TGV czy Shinkansen. Pendolino pozwoliło na znaczną poprawę czasów przejazdu bez konieczności budowy całkowicie nowych torów.

Dzięki Pendolino możliwe było:

• Skrócenie czasu przejazdu Warszawa – Kraków do 2 godzin 15 minut.
• Przyspieszenie tras na odcinkach Warszawa – Gdańsk, Warszawa – Katowice, Warszawa – Wrocław.
• Podniesienie komfortu podróży i zwiększenie konkurencyjności kolei wobec transportu lotniczego i samochodowego.

Choć Pendolino w Polsce nie osiąga jeszcze swojej maksymalnej prędkości, to nadal jest najszybszym pociągiem w naszym kraju, a jego popularność stale rośnie.

W kolejnej części artykułu przyjrzymy się maksymalnej prędkości Pendolino w Polsce i na świecie, analizując, gdzie pociąg ten rozwija największą szybkość oraz dlaczego w Polsce nie może jechać szybciej.

Maksymalna prędkość Pendolino w Polsce i na świecie

Jaka jest maksymalna prędkość Pendolino?

Pendolino to pociąg, który w zależności od wersji może osiągać różne prędkości maksymalne. W teorii niektóre modele Pendolino mogą rozpędzić się do 250 km/h, a w testach nawet do 293 km/h. Jednak rzeczywiste prędkości eksploatacyjne zależą od wielu czynników, takich jak rodzaj torów, infrastruktura kolejowa oraz regulacje danego kraju.

Maksymalne prędkości dla różnych wersji Pendolino na świecie:

• ETR 401 (Włochy) – 250 km/h (prędkość projektowa), 200 km/h w eksploatacji
• ETR 500 (Włochy) – 300 km/h (wersja szybkobieżna, nie Pendolino)
• Pendolino ED250 (Polska) – 250 km/h (teoretycznie), ale ograniczona do 200 km/h
• Class 390 Pendolino (Wielka Brytania) – 225 km/h, w praktyce 200 km/h
• Alstom Avelia Pendolino (Francja, Niemcy, Czechy) – 250 km/h

Pendolino w Polsce – jaka jest jego prędkość operacyjna?

Choć Pendolino w Polsce teoretycznie może osiągnąć prędkość 250 km/h, w praktyce jego prędkość operacyjna jest ograniczona do 200 km/h. Wynika to głównie z ograniczeń infrastrukturalnych oraz konieczności dostosowania torów do takich prędkości.

Na polskich trasach Pendolino osiąga różne maksymalne prędkości w zależności od odcinka:

• Centralna Magistrala Kolejowa (CMK) – jedyny odcinek, na którym Pendolino osiąga 200 km/h (Warszawa – Kraków / Katowice).
• Warszawa – Gdańsk – na niektórych fragmentach maksymalna prędkość wynosi 160–200 km/h.
• Warszawa – Wrocław – średnia prędkość na trasie to 140–160 km/h z powodu stanu infrastruktury.
• Warszawa – Rzeszów – ograniczenie do 160 km/h.

Porównując to do innych krajów, gdzie Pendolino może rozwijać prędkości nawet do 250 km/h, Polska pozostaje w tyle pod względem prędkości eksploatacyjnej.

Dlaczego Pendolino w Polsce nie osiąga swojej maksymalnej prędkości?

1. Ograniczenia infrastrukturalne

Polskie linie kolejowe nie są w pełni dostosowane do jazdy z prędkością 250 km/h. Większość torów ma zbyt mały promień łuków, co zmusza pociągi do zwalniania na zakrętach. Nawet na CMK (Centralna Magistrala Kolejowa) są odcinki, gdzie Pendolino musi ograniczać prędkość do 200 km/h.

2. Brak systemu ERTMS/ETCS poziomu 2

W Polsce brakuje nowoczesnego systemu sterowania ruchem kolejowym ERTMS/ETCS poziomu 2, który umożliwia bezpieczne prowadzenie pociągów z prędkością powyżej 200 km/h. Obecnie stosowane systemy sterowania ruchem nie pozwalają na wyższe prędkości.

3. Kwestie bezpieczeństwa

Aby Pendolino mogło jeździć szybciej, linie kolejowe musiałyby przejść modernizację pod względem zabezpieczeń, w tym instalację ogrodzeń wzdłuż torów i przeprojektowanie przejazdów kolejowych.

4. Stan techniczny torów

W wielu miejscach infrastruktura kolejowa nie pozwala na utrzymanie stabilnej prędkości powyżej 200 km/h. Polska kolej wciąż wymaga dużych inwestycji, by osiągnąć standardy krajów, gdzie Pendolino jeździ szybciej.

Najwyższe prędkości Pendolino na świecie – gdzie jeździ najszybciej?

Choć Pendolino nie jest najszybszym pociągiem na świecie, w niektórych krajach osiąga wyższe prędkości niż w Polsce.

Najwyższe prędkości Pendolino:

• Włochy – do 250 km/h (trasa Mediolan – Rzym).
• Hiszpania – 250 km/h na trasie Madryt – Walencja.
• Czechy – 230 km/h na odcinku Praga – Ostrawa.
• Wielka Brytania – 225 km/h na trasie Londyn – Glasgow.
• Polska – 200 km/h, a na większości tras 160 km/h.

Czy Pendolino w Polsce może w przyszłości jeździć szybciej?

Obecnie Polska prowadzi prace nad modernizacją Centralnej Magistrali Kolejowej, które mają umożliwić jazdę Pendolino z prędkością 250 km/h. Jednak eksperci wskazują, że realna data wprowadzenia takich prędkości to 2028–2030 rok.

W kolejnej części artykułu przyjrzymy się przyszłości pociągów dużych prędkości w Polsce i czy Pendolino zostanie zastąpione przez jeszcze szybsze składy.